Fanse 20 anos dun dos fitos máis importante na loita contra as violencias machistas no noso país, a aprobación da Lei Orgánica 1/2004, do 28 de decembro, de Medidas de Protección Integral contra a Violencia de Xénero; un antes e un despois na conceptualización e articulación de medidas específicas para erradicar a maior vulneración dos Dereitos Humanos das mulleres e nenas no noso país. Vinte anos de desenvolvemento normativo estatal e autonómico, de creación de estruturas e da rede de atención a vítimas da violencia de xénero, de traballo a nivel preventivo e de sensibilización.
Desde o Consejo General de la Psicología e o Colexio Oficial de Psicoloxía de Galicia queremos poñer en valor o traballo conxunto de todas as institucións na loita contra as violencias machistas e, especialmente, destacar o labor encomiable de miles de psicólogas e psicólogos en primeira liña contra as violencias machistas, desde os servizos de emerxencia, a recuperación integral de mulleres e menores, a reeducación de agresores, a prevención e sensibilización social, e ata o labor na formación a profesionais diversos para introducir unha necesaria e esencial visión psicolóxica ao estudo, atención e tratamento da violencia.
Da mesma forma, queremos manifestar a nosa preocupación polas carencias que persisten na atención psicolóxica ás vítimas desta secuela social. En 2022, coa entrada en vigor da Lei de Liberdade Sexual, varios artigos da norma de 2004 víronse modificados para actualizalos e ampliar o alcance desta, como o artigo 17, no que se garante o dereito das vítimas en materia de atención psicolóxica; ou o 19, no que se obriga a garantir a atención psicolóxica no Sistema Público de Saúde.
Aínda así, o desenvolvemento foi desigual entre os distintos territorios do Estado e as prestacións en materia de psicoloxía non está garantida de maneira uniforme e accesible en todo o sistema de atención e protección. A atención psicolóxica é un dereito esencial para conseguir a recuperación integral das vítimas e a saída da situación de violencia, e por iso debe ser prioritaria nas axendas públicas e políticas.
Entre as principais deficiencias queremos destacar:
- Garantir a atención psicolóxica inmediata
É urxente dotar todos os servizos e portas de entrada das mulleres vítimas de violencia de xénero ao sistema de protección de profesionais da psicoloxía para unha abordaxe psicolóxica desde o minuto cero. É crucial que cando unha muller decide romper o silencio, atope inmediatamente unha atención psicolóxica que a acompañe, para evitar o abandono no proceso de saída da violencia, en moitas ocasións antes mesmo da interposición da denuncia. A psicoloxía é un factor de protección que non todas atopan accesible.
Tamén, a defensa da necesidade de garantir a continuidade do persoal de psicoloxía que, iniciando unha intervención psicolóxica, ve finalizado o seu contrato e, por tanto, corta os procesos terapéuticos aínda non finalizados. Deixar as mulleres sen as súas psicólogas ou psicólogos non só rompe a alianza terapéutica, senón tamén a confianza das mulleres nas institucións e aumenta o risco de abandono do sistema.
- Falta de profesionais da psicoloxía nos centros de atención primaria
A atención primaria debería ser unha das primeiras portas de entrada ao sistema de protección para as mulleres vítimas de violencia de xénero. Con todo, a ausencia de profesionais da psicoloxía nestes espazos supón unha grave limitación para brindar apoio especializado. A nosa intervención podería ser clave para acompañar ás mulleres en momentos críticos, como o mantemento da denuncia e a intervención en crise.
- Insuficiente presenza no sistema educativo
O sistema educativo tamén é un ámbito esencial para a prevención da violencia de xénero. A comunidade educativa está saturada e a falta de psicólogos e psicólogas nas escolas impide desenvolver programas de sensibilización e prevención efectivos desde as primeiras etapas. A sociedade require de profesionais da conduta para abordar desde dentro do sistema educativo todas aquelas esferas da vida da infancia e da adolescencia que non se están traballando, e que poñen en risco o seu desenvolvemento persoal, social e relacional.
- Atención psicolóxica a menores, fillas e fillos de mulleres vítimas da violencia
É indispensable garantir a atención psicolóxica especializada aos e as menores expostos á violencia de xénero. Non son só testemuñas, senón vítimas directas que requiren apoio psicolóxico urxente e adecuado ás súas necesidades. É esencial abordar a violencia vicaria desde unha mirada psicolóxica para garantir a protección da infancia.
Desde o Consejo General de la Psicología reiteramos que só as e os profesionais da psicoloxía están capacitadas para brindar a atención psicolóxica necesaria nestes contextos. Por iso, instamos as administracións públicas a:
- Garantir a atención psicolóxica inmediata, con estabilización do persoal e coa garantía de atención continuada.
- Incorporar psicólogos e psicólogas nos centros de saúde de atención primaria.
- Incorporar profesionais da psicoloxía no sistema educativo para traballar na prevención e a sensibilización.
- Garantir a atención psicolóxica integral ás menores vítimas de violencia de xénero, e tamén aos fillos e as fillas maiores de idade.
- Garantir que os fondos públicos destinados a formación son destinados a programas formativos onde os seus relatores e relatoras teñen a cualificación avalada por colexios profesionais. Non todo o mundo, nin todas as profesións poden formar e sensibilizar sobre violencia.
A dúas décadas da aprobación dunha lei pioneira e necesaria, é hora de avanzar na dotación de recursos humanos e técnicos que aseguren unha atención psicolóxica especializada, accesible e de calidade para todas as vítimas.
